Miejski portal informacyjny:
Radom, Pionki, Gózd, Iłża, Jastrzębia

W Warszawie odbyło się spotkanie poświęcone prezentacji wyników dotychczasowych badań archeologicznych radomskiej Piotrówki oraz planów związanych z utworzeniem na tym obszarze parku kulturowego.

„Radomski zespół osadniczy w dolinie rzeki Mlecznej. Wyniki badań interdyscyplinarnych” – to tytuł książki naukowej, stanowiącej II tom serii „Radom. Korzenie miasta i regionu”, która  prezentowana była w siedzibie Państwowego Muzeum Archeologicznego w gmachu warszawskiego Arsenału. Promocja książki połączona była z dyskusją dotyczącą koncepcji Parku Kulturowego „Stary Radom”, którą zaprezentowała Miejska Pracownia Urbanistyczna.  

- Radom  posiada architektoniczny skarb na miarę Biskupina - po raz kolejny już dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk profesor Andrzej Buko zapewniał, że nasza Piotrówka warta jest tych badań, które  PAN, dzięki współpracy z miastem, realizuje na tym terenie. 

Obecny na prezentacji poseł Marek Suski nie ukrywał, że rezulataty prac archeologicznych robią duże wrażenie i zadeklarował dołożenie starań, by zorganizować w Sejmie wystawę poświęconą radomskiej Piotrówce.  

Kompleksowe badania nad początkami i najstarszymi dziejami Radomia, zainicjowane przez samorząd miasta, trwają od 2009 roku . Są one realizowane na mocy umowy o współpracy pomiędzy Instytutem Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk oraz Gminą Miasta Radomia i finansowane przez obydwu partnerów. Przedsięwzięcie uzyskało aprobatę Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a wspierają je czynnie naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Badania naukowe związane są z planowanym projektem rewitalizacji części miasta położonej nad rzeką Mleczną, której kluczowym elementem jest utworzenie Parku Kulturowego Stary Radom.

Obszar Parku Kulturowego obejmuje wczesnośredniowieczny zespół osadniczy składający się z grodziska na Piotrówce (X wiek) oraz wieńca otaczających go osad, położonych w dolinie rzeki Mlecznej. Pod koniec XVIII wieku na Piotrówce powstał jednego z najstarszych cmentarzy komunalnych w Polsce. Cały ten zespół osadniczy jest unikalny pod wieloma względami. W żadnym z polskich miast nie zachował się w samym centrum ośrodka tak duży, niezabudowany teren, stanowiący rejon najstarszego osadnictwa. Dzięki temu, pozostałości archeologiczne wszystkich elementów wczesnośredniowiecznej aglomeracji zachowały się w bardzo dobrym stanie. W trakcie badań odnaleziono wiele zabytków z materiałów organicznych, przede wszystkim pozostałości drewnianych konstrukcji budynków mieszkalnych i gospodarczych, narzędzi i sprzętów codziennego użytku. Nieocenionym źródłem wiedzy są również badania antropologiczne pochówków średniowiecznych i nowożytnych, analizie poddano również przemiany zachodzące na przestrzeni wieków w środowisku i krajobrazie naturalnym.

Wykopaliska na Piotrówce dostarczyły danych zmieniających dotychczasowe opinie na temat wyglądu grodu radomskiego we wczesnym średniowieczu – jego zabudowy, zagospodarowania przestrzeni wewnątrz wałów i codziennego życia mieszkańców. Zarówno chronologia, technika konstrukcji wałów, jak i organizacja zabudowy wskazują, że budowa grodu związana była z tworzeniem struktury administracyjnej monarchii wczesnopiastowskiej. Drewniano ziemne wały Piotrówki wzniesiono w trakcie jednej akcji budowlanej, a obejmowały one znaczny obszar o powierzchni około 2 hektarów. Rozmach prac, jakie podjęto w X wieku oraz obszar grodu świadczą o jego dużym, niedocenianym dotąd znaczeniu dla ówczesnego państwa polskiego, w tym dla pogranicza małopolsko-mazowieckiego. Wewnątrz wałów otaczających Piotrówkę znajdowały się niewielkie budynki mieszkalne, oraz drewniany kościółek (XI–XII wiek). Zabytki odnalezione w trakcie badań stwarzają podstawy do odtworzenia codziennego życia mieszkańców grodu.

Prace badawcze prowadzone na radomskiej Piotrówce i w dolinie Mlecznej są przedsięwzięciem pod wieloma względami pionierskim. W ich toku dokonuje się nie tylko weryfikacja naszej dotychczasowej wiedzy o początkach i najstarszych dziejach miasta, stają się one także swoistym poligonem doświadczalnym interdyscyplinarnej współpracy różnych gałęzi nauki. Istotnym, wykraczającym poza problematykę stricte naukową, aspektem programu badawczego jest też wypracowanie zasad harmonijnej współpracy instytucji naukowych i samorządu lokalnego. Celem programu jest także przywrócenie świadomości znaczenia Piotrówki i doliny Mlecznej dla historii Radomia. Poprzez przekazanie mieszkańcom wiedzy o początkach Radomia rozwijane są więzi łączące ich z miastem. Podczas prac wykopaliskowych, prowadzonych od trzech lat w miesiącach letnich, radomianie i turyści mają możliwość odwiedzenia Piotrówki i przyjrzenia się pracom archeologów. Badaniom towarzyszy również znaczne zainteresowanie ze strony mediów i świata naukowego całej Polski, a nawet Europy. Propagowaniu wyników badań służą systematyczne, organizowane corocznie ogólnopolskie konferencje naukowe i publikowanie wyników prowadzonych prac.

Badania archeologiczne zmierzają ku końcowi, a ich wyniki pozwalają rozpocząć dyskusję nad formą planowanego skansenu archeologicznego, jako jednego z elementów Parku Kulturowego Stary Radom. Może on zostać zrealizowany na tyle nowatorsko, aby stał się poligonem doświadczalnym nie tylko dla rekonstrukcji średniowiecznych technik budowy i organizacji pracy, ale przede wszystkim dla nowych, wybiegających w przyszłość form przywracania i propagowania dziedzictwa przeszłości. Niezbędnym elementem realizacji owego projektu jest zagospodarowanie rozległych terenów wokół Piotrówki, nie kolidujące z prowadzonymi na jej obszarze badaniami. Park kulturowy winien przede wszystkim służyć mieszkańcom Radomia i wzmacniać lokalną tożsamość. Jednocześnie ma on służyć promocji nowego wizerunku miasta, przyciągać turystów oraz inwestorów.

Oprac.prof. dr hab. Dariusz Kupisz, Instytut Historii UMCS